Op school moet Linda leren lezen en rekenen. Ze ziet daar helemaal het nut niet van in. Ze vindt het vooral ontzettend saai. Van haar laatste Citotoets heeft ze een potje gemaakt. Mijn vriendin: De score was op een aantal punten behoorlijk slecht (en gaat tot in eeuwigheid met haar mee). Zo staat er bijvoorbeeld de drie-minutentest op. Dit is drie keer in hoog tempo een lijst met woordjes lezen. Had ze heel slecht gedaan. Ik vroeg er naar, toen zei ze: 'Ja, dan moet je dus heel dicht naast de juf gaan zitten, daar heb ik geen zin in..." En dan moet je heel snel gaan lezen, dat lukt dan niet".

De juffen vinden dat ze beter haar best moet doen, en dat ze dat 'maar moet leren'. Toen de ouders los van elkaar een les mochten bijwonen waren ze verbaasd over de vorm ervan (een standaard computerles op groot scherm voor de klas met een toelichting die door een ijverige juf werd voorgelezen), maar ook door de houding van hun kind: het lag met het hoofd op tafel, hing onder de tafel, tekende op tafel, maar gaf tussendoor toen ze de beurt kreeg evengoed wel het juiste antwoord.

De ouders nemen ‘hun verantwoordelijkheid’ en gaan hun dochter nu ‘bijles geven’: boeken van de bieb gehaald, informatie van het internet en hup aan de slag. Iedere dag minstens een half uurtje.

Lezen blijkt Linda dan opeens veel beter te kunnen dan uit de Cito-score blijkt. Toen mijn vriendin haar een boek met dieren van over de hele wereld gaf, deed ze het super. Vol concentratie. Ik zeg: wat knap, hoe kan dat nu? -Ja, nou, op school gaat het nergens over, maar dit, dit is leuk! De tafels oefent ze met haar vader en ook dat gaat haar in de thuissituatie veel beter af. Maar nut en noodzaak van dit rekenwerk ontgaan haar nog steeds en daardoor blijft ze het wel saai vinden.

Wat is er met ons onderwijs aan de hand? Het doel van het onderwijs lijkt te zijn dat je je zo goed mogelijk aanpast aan het systeem. Als dit lukt word je beloond met een diploma en later met een goede baan. Zit je anders in elkaar, dan heb je pech gehad. De schoolloopbaan die in ons deel van de wereld verplichte kost is, wordt voor deze kinderen vaak een drama.

Sir Ken Robinson, een 63-jarige Engelse emeritus-hoogleraar die van het spreken en schrijven over zijn visie op onderwijs zijn vak heeft gemaakt, hield in 2006 een TED toespraak waarin hij precies Linda’s probleem bespreekt: scholen staan vaak haaks op de creativiteit van kinderen. Elk kind bezit unieke talenten en ons huidige onderwijs verkwanselt dat talent.

Zijn stelling is dat creativiteit net zo belangrijk is als leren lezen en dat we het met dezelfde status moeten behandelen. Volwassen worden betekent nu vaak een verlies aan creatief vermogen, en ook aan lef. Als je niet bereid bent om fouten te maken, zul je nooit met iets origineels komen. Tegen de tijd dat we volwassen zijn, hebben we dit vermogen verloren. We hebben nu een onderwijssysteem waarin fouten het ergste zijn wat je kunt maken.

Van haar ouders hoorde ik dat Linda vaak heel erg het gevoel blijkt te hebben dat ze alles goed moet doen. Dan gooit ze maar liever het bijltje erbij neer: alles of niets. Eén keer ontdekten ze toevallig dat ze een hele les fout had gedaan omdat ze de opdracht naar eigen inzicht had geïnterpreteerd. Eigenlijk was er niets tegenin te brengen en had ze helemaal gelijk, maar het was toch fout.

Ze moest plaatjes onderstrepen waarin de oo of de ee in het midden stond en niet de o of de e. Er waren woorden bij als brood en vlees, die had ze niet aangestreept. De letters stonden niet in het midden, vond ze.

Picasso heeft gezegd dat alle kinderen als kunstenaar geboren worden. De kunst is om kunstenaar te blijven als we opgroeien. We groeien niet in creativiteit, we groeien eruit, door het onderwijssysteem.

Ken Robinson is niet de enige met kritiek op het huidige onderwijs. John Taylor Gatto werd drie jaar achter elkaar gekozen tot de beste onderwijzer van New York, maar daarna nam hij ontslag omdat hij vindt dat het onderwijssysteem zelf de grootste barrière is om te leren en je te ontplooien. Hij vindt dat je kinderen en hun aangeboren interesses serieus moet nemen. Je moet ze daarin ondersteunen en ze in staat stellen vooruitgang te boeken, juist op dat gebied.

Kinderen leren heus wel lezen, schrijven en rekenen en zelfs met gemak. Op het moment dat ze eraan toe zijn, op het moment dat ze het als zinvol ervaren door de dingen die om hen heen gebeuren. Denk aan Linda: zij las opeens als een trein toen haar een boek werd aangeboden dat haar interesse had. Het onderwijs zou meer op de leerbehoefte van het kind op een bepaald moment moeten worden afgestemd. Andere kinderen, zoals bijvoorbeeld Linda’s broertje, hebben juist wel op jonge leeftijd behoefte aan rekenen en taal omdat dat hùn manier is om de wereld te begrijpen.

Gatto zet zijn visie uiteen in een interview met de titel: De waarheid over ons onderwijssysteem.

Misschien zou een andere onderwijsvorm beter bij Linda passen: Montessori, Dalton, Jenaplan of vrije school. Hier lijken de talenten van kinderen veel meer centraal te staan. Dit onderwijs wil aansluiting zoeken bij het interessegebied van kinderen. Bij Montessori onderwijs is bijvoorbeeld het Uitgangspunt (…) dat een kind een natuurlijke, noodzakelijke drang tot zelfontplooiing heeft. Opvoeding en onderwijs moeten onderkennen wat de behoeften van een kind op een gegeven moment zijn en daarop inspelen door de juiste omgeving en materialen te bieden.

Maar inspectie en Cito krijgen steeds meer vat op deze alternatieve onderwijsvormen. Ook deze scholen moeten voldoen aan 'kerndoelen' die jaarlijks getoetst worden. Als je hiervoor niet slaagt, ben je een ‘slechte school’ waar geen ouder zijn kind nog naar toe wil sturen. Dit soort scholen moeten zich dus ook steeds meer aanpassen aan de norm die van bovenaf wordt opgelegd. Het gevolg is dat al het onderwijs steeds eenvormiger wordt.

Dan blijft er nog maar 1 mogelijkheid over, ik zal m’n vriendin eens tippen. Het is een heel gedoe om het te regelen en vrijstelling van de leerplichtwet te krijgen, als ik het zo lees, maar dit lijkt me toch de beste optie: thuisonderwijs. En waarom ook niet? Ik zie alleen maar voordelen! Het is een extra belasting voor de ouders, dat is waar, maar nu zijn mijn vriendin en haar man toch ook al druk met ‘bijspijkeren’ van wat op school niet wilde lukken. Linda zal een stuk gelukkiger zijn en zich beter kunnen ontplooien. En … wat zal het een hoop narigheid schelen ’s ochtends vroeg.