Een tweede nadeel is het monopolie op de gelduitgifte. De banken controleren de geldhoeveelheid. Ze creëren booms en busts. Sommige perioden verstrekken ze veel leningen waardoor de geldhoeveelheid stijgt, dan opeens weer minder waardoor een crisis en een depressie ontstaan. Banken bepalen ook wie een lening krijgt en wie niet en onder welke voorwaarden, waardoor sommige bedrijven en individuen bevoordeeld worden, terwijl andere failliet gaan.

Monetaire hervorming is nodig: rente moet afgeschaft worden en het monopolie van de banken op de gelduitgifte moet doorbroken worden. Professor Margrit Kennedy een Duitse monetair hervormer en Bernard Lietaer een Belgische gelddeskundige zien complementair geld als een oplossing voor de negatieve effecten van ons geldsysteem. Zij geven voorbeelden van allerlei alternatieve munten die gebruikt worden in diverse delen van de wereld:

In Zwitserland bestaat de complementaire munt de WIR al sinds 1934. Kleine en middelgrote bedrijven betalen en kopen bij elkaar met WIR. Er doen 60.000 bedrijven aan mee, dat wil zeggen ongeveer 20% van de kleine en middelgrote bedrijven in Zwitserland. De WIR verhoudt zich tot de Zwitserse Franc als 1:1.

De werking van de WIR is tegengesteld aan de werking van het gewone geld. Banken geven normaal gesproken meer krediet bij economische voorspoed en minder tijdens een recessie. Dit versterkt de ups en downs in de economie en zorgt voor instabiliteit.

De WIR biedt hiervoor een oplossing. Ten tijde van een depressie wordt de omzet in WIR hoger. Tijdens een periode van economische voorspoed worden meer Zwitserse Francs gebruikt. De meeste bedrijven geven de voorkeur aan de Zwitserse Franc, maar bij economische tegenwind zijn ze allang blij als ze hun producten kunnen verkopen en dan tegen WIR. De WIR werkt dus, zoals zoveel complementaire munten, contracyclisch ten opzichte van de ups en downs. Dit zorgt voor stabiliteit in de economie.

Verreweg het meest gebruikte systeem van complementaire munteenheden dat nu in de wereld operationeel is, is het Local Exchange Trading System (LETS). Het werd in het begin van de jaren tachtig opnieuw uitgevonden door Michael Linton in Brits-Columbia (Canada).

LETS wordt ook wel "lokale economie" genoemd. Een LETS bestaat uit een groep mensen die bij elkaar in de buurt woont en elkaar helpt in ruil voor een betaling. Bij LETS betaalt men elkaar echter niet met geld, maar met een eigen ruileenheid. Je kunt deze ruileenheid ook zien als een schuldbekentenis of tegoedbon. Het is eigenlijk een vorm van ruilhandel.

Ook in ons land wordt op verschillende plaatsen het LETS-systeem gebruikt. In onder andere Groningen, Amersfoort en Utrecht zijn LETS-kringen actief.

Sinds 1 augustus 2013 heeft ook Rotterdam zijn eigen munt: de Dam. Dam staat voor 'De alternatieve munt'. In plaats van in euro’s verhandelen de ondernemers diensten en producten in Dam. De Dam is in het leven geroepen door zes onafhankelijke Rotterdammers die een gezamenlijk ideaal hadden. Ze wilden Rotterdamse zzp’ers en kleine bedrijven helpen aan meer zelfstandigheid en omzet.

De Dam biedt goedkoop krediet, want over de Dam wordt geen rente geheven. De lokale munt zorgt ook voor binding onderling, waardoor deelnemende bedrijven makkelijker aan opdrachten en omzet komen. Omdat de nieuwe munt met elke besteding blijft circuleren binnen het eigen netwerk, ontstaat meer lokale werkgelegenheid en welvaart. Het gaat goed met Dam: inmiddels zijn er meer dan 300 rekeninghouders (september 2014). Ongeveer 80% van de rekeninghouders heeft een bedrijf, 20% is particulier.

In Japan wordt gebruik gemaakt van een alternatieve munt die Fureai Kippu heet. Japan zag zich in de jaren ’90 geconfronteerd met een snel toenemende vergrijzing. De verzorging van deze grote groep ouderen zou een te grote aanslag vormen op de schatkist van het land. De minister van justitie voerde daarom in 1995 de Fureai Kippu in. Jongeren die iets voor ouderen doen, worden betaald in eenheden van deze munt die gelijk staan aan uren zorg. De gespaarde Fureai Kippu kunnen zelf later door hen worden gebruikt, maar eventueel ook door hun ouders of vrienden in een ander deel van het land. Deze munt versterkt, net zoals veel ander complementair geld, de sociale relaties en gemeenschapsbanden.

In Brazilië is 40% van de bevolking onder de 18 jaar. Dit heeft een onderwijsprobleem in het land veroorzaakt. Er is te weinig geld om onderwijs te verzorgen. De regering heeft daar iets op gevonden. Ze deelt zogenaamde Sabers uit aan jonge kinderen, die daarmee onderwijs kunnen inkopen bij oudere kinderen. Deze oudere kinderen kunnen hetzelfde vragen aan nog oudere kinderen en hen ook betalen in de Saber. 17- en 18-jarigen kunnen met hun gespaarde Sabers (een deel van) hun universitaire studie betalen. Sabers verliezen 20% van waarde als ze niet in hetzelfde jaar worden gebruikt. Dit stimuleert iedereen om ze zo snel mogelijk in te zetten.

Deze munt verveelvoudigt, zoals veel complementair geld, de opbrengst, door de waardenketen te verlengen. Het originele geld dat gebruikt is om de Saber in omloop te brengen, de Real is door het gebruik van de Saber 10x meer waard geworden. Drie biljoen Reals hebben zo 30 biljoen onderwijsbaten opgebracht, door de toegevoegde waarde die de Sabers tijdens hun omloop creëren. Een ander voordeel van deze methode is dat kinderen extra veel leren in dit systeem. Je onthoudt gemiddeld 10% van wat je hoort, maar 90% van wat je een ander leert.

Er bestaan nog veel meer soorten complementair geld. Kijk bijvoorbeeld in hoofdstuk 5 en 6 van het boek van Bernard Lietaer, Het geld van de toekomst Een Nieuwe Visie op Welzijn, Werk en een Humanere Wereld (2001). Op WvI verschenen ook diverse artikelen over complementair geld: De Dam laat zien dat geld anders kan, Eier: boost voor de Brabantse economie, Bristol: een laboratorium van nieuwe ideeën.

De voordelen van complementair geld zijn legio. Complementair geld levert een win-winsituatie voor iedereen op. Dit type geld stabiliseert het economisch en sociaal systeem. Het is transparant en kan democratisch gecontroleerd worden. Complementair geld brengt onbenutte bronnen van waarde in contact met onvervulde wensen en creëert daarom nieuwe banen, die vaak niet ‘economisch’ zijn binnen het huidige geldsysteem.

Complementair geld bevordert de sociale interactie en dus de sociale ‘lijm’ tussen de deelnemers. Complementair geld is goed voor de regionale economie. Mensen die dit geld gebruiken zullen meer artikelen uit de buurt kopen. Dit bevordert de lokale werkgelegenheid en zorgt ervoor dat er minder transport nodig is, wat goed is voor het milieu.

Het huidige geldsysteem functioneert als een pomp die kapitaal doorsluist van regio’s waar het geld verdiend wordt, naar regio’s waar de hoogste winst behaald kan worden. Geld verdwijnt dus uit gebieden waar minder winst gemaakt wordt. In de praktijk betekent dit dat geld van de traditionele productie naar de financiële markten vloeit, omdat daar de winstgevendheid het grootst is. De kleine dam of semi-permeabele wand van het complementaire geldsysteem houdt geld langer binnen de regio en kan daarmee de lokale economie stimuleren.

Complementair geld kan niet gebruikt worden voor speculatie op de financiële markten en ook niet om winsten naar belastingparadijzen door te sluizen. Complementair geld draagt eraan bij dat aan de groeiende inkomensverschillen een halt wordt toegeroepen. Er wordt geen rente op dit geld geheven, dus er is ook geen rente-overdracht van lage naar hoge inkomens.

Over dit onderwerp is ontzettend veel informatie te vinden via internet. De lezing van Bernard Lietaer, waarin hij zijn boek Geld en Duurzaamheid (2012) voorstelt is erg interessant. Vanaf de 31e minuut bespreekt hij een aantal complementaire munten (o.a. de WIR en de Fureai Kippu). In de eerste helft van de presentatie legt hij heel begrijpelijk uit waarom complementaire munten nodig zijn.

Van Margrit Kennedy is het boekje Interest and Inflation Free Money (1995) zeer de moeite waard. Op een heel eenvoudige manier wordt door haar uitgelegd wat er mis is met ons geldsysteem en waarom we een ander geldstelsel nodig hebben. De PDF van het boek is gratis te downloaden via haar website.